Antik çağda Titnaios, Osmanlı döneminde Kocaçay günümüzde ise Güzelhisar Çayı olarak bilinen Aliağa’nın en değerli akarsuyu, Yunt Dağından doğarak Myrina Antik Kenti önünden Ege Denizi ile buluşuyor.

Yüzyıllara tanıklık etmiş olan Güzelhisar Çayı’nın suladığı ovalarda bir zamanlar Osmanlı döneminin en güzel kavun ve karpuzu yetişirdi. Bugün ise sadece Aliağa’nın değil İzmir’in su ihtiyacının karşılanmasında önemli bir görev üstleniyor. Ayrıca 1981 yılında üzerine kurulan Güzelhisar Barajı sayesinde de Türkiye’nin en değerli sanayi tesislerinden olan Petkim Petrokimya Holding’e (PETKİM) sanayi suyu temin ediyor.

Yıllık ortalama akımı 160 milyon metreküp

Güzelhisar Çayı Bakırçay’ın güneyinde Gediz’in kuzeyinde yer alıyor. Bir kolu Kılınç Dağı denilen tepenin eteklerinden çıkarak Örselli köyünün ortalarından Köseler köyüne doğru derin vadiler içinde akıyor. Karadere ismini alan diğer kol ise Karakuzu Mahallesi’nin güneydoğu istikametinden gelerek Durasallı köyünün altlarında Baraj Gölü’nde birleşir. İzmir İl Yıllığında bahsedilen Sirice Deresi kolu Uzunhasanlar Mahallesi civarından doğar, ancak günümüzde yaz mevsiminde kuraklık nedeniyle suları yok denecek kadar azalır. Bugüne kadar yapılan ölçümlere göre Güzelhisar Çayı’nın en yüksek debisi 570 metreküp/saniye, ortalama akımı 5.83 metreküp/saniye, yıllık ortalama akımı ise 160 milyon metreküp olarak tespit edildi.

İlk adı Titnaios

Güzelhisar Çayı’nın antik yazarlara göre ilk adı Titnaios (Titna)’dur. Antik Çağ yazarlarında Pliny’e göre Titanus Şehri bu civardadır. Adını bu çaya vermiştir. “Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası” yazarı Ramsay Aigai’ye yaptığı gezi hakkında açıklama yaparken bu çayın adının Pythicos olduğunu belirtir. Güzelhisar Çayı’nın başının Aigai (Köseler Kalesi) yakınlarında olduğunu gözlemlediğini söyleyerek ayrıca haritasında işaretlediğini yazmaktadır.

İzmir’e içme suyu olarak akıtılıyor

Uzunluğu pek fazla olmayan Güzelhisar Çayı bugünkü Kozlar ve Kayalan ovalarını geçtikten sonra Myrina kıyılarında Ege Denizi’ne dökülüyor. Amazonlar Kraliçesi’nin kenti Myrina yakınlarındaki çay ağzı, civar balıkçılarının uğrak yeri olmaya devam ediyor. Son yıllarda bu çayın bir kısım suyu, PETKİM tesislerinden İzmir’e içme suyu olarak akıtılıyor. Ayrıca çayın denize döküldüğü yerin güney kısmında da tarihi Güzelhisar Tuzlası yer alıyor.

(DERYA SÜNER)