Helvacı kilimi, Aliağa Belediyesi’nin başvurusu sonucunda Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaretli ürün olarak tescillendi.

Aliağa Belediyesi, ilçenin tarihi helvacı beldesinde asırlardır dokunan Helvacı Kiliminin korunması ve bozulmadan gelecek kuşaklara taşınması için 2023 yılı Eylül ayında Türk Marka ve Patent Kurumuna Coğrafi İşaret Tescil Başvurusunda bulundu. Yurt içinden ve dünyanın çeşitli ülkelerinden Helvacı Kilimi ile ilgili bilgi, belge, yayın ve dokümanları derleyen Aliağa Belediyesi, bu amaçla Üniversitelerle işbirliğinde Helvacı’da bilimsel saha araştırması yaptırdı. Coğrafi İşaret Başvuru dosyasında Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Dr. Ebru Subaşı tarafından hazırlanan dokuma türünün ayırt edici özelliklerini, üretim metodlarını, Helvacı kilimine özgün motifleri, dokuma tekniklerine ilişkin örnekleri ve dokumaların kullanım amaçlarına göre türlerini içeren kapsamlı bir rapor sunuldu. Aliağa Belediyesi’nin başvurusunu değerlendiren Türk Marka ve Patent Kurumu 1 Mart 2025 tarihinde Helvacı Kilimini Coğrafi İşaretli Ürün olarak tescil etti. Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 1714 nolu Mahreç Coğrafi İşaret Tescil Belgesi ile onaylanan Helvacı Kilimi, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında coğrafi işaret resmi başvuru tarihi olan 19.09.2023 tarihinden itibaren korunmak üzere tescillendi. Helvacı kiliminin tescil edilmesiyle tarihi dokuma hem korunacak hem de bozulmadan gelecek kuşaklara aktarılacak. 

Acar, “Amacımız, Tarihi Helvacı Kilimini gelecek nesillere aktarabilmek”

Aliağa Belediye Başkanı Serkan Acar, Tarihi Helvacı kiliminin Coğrafi İşaretli Ürün olarak tescillenmesinin ardından Helvacı’nın Barbaros Mahallesi Muhtarı Evren İşler, Fatih Mahallesi Muhtarı Şermin Balaban ve Mimar Sinan Mahallesi Muhtarı Kamil Gedik’i makamında ağırladı. Helvacı kiliminin Türk Marka ve Patent Kurumu tarafından Aliağa’nın ilk coğrafi işaretli ürünü olarak tescillendiği bilgisini muhtarlarla paylaşan Başkan Serkan Acar, “Amacımız, Helvacı Kiliminin tarih boyunca süre gelen kendine özgü yapısını koruyup gelecek nesillere aktarabilmek. Bunun duyurusunu da bu coğrafi işaretin asıl sahibi olan Helvacı halkımızı temsilen siz değerli Helvacı muhtarlarımızla birlikte yapmak istedik. Aliağamıza özgü ürünlere coğrafi işaret almak için çalışmalarımıza devam edeceğiz. Şakranımızın zeytin ve zeytinyağına da çok güveniyoruz. Şakran Zeytinyağına coğrafi işaret almak için de çalışmalarımızı sürdürüyoruz” dedi.    

“Türk kültürünün binlerce yıllık izlerini taşıyor”

Tarihi Helvacı kiliminin Aliağa ve çevresindeki binlerce yıllık Türk kültürünün önemli bir dokuma ve yaygı türü olduğunu da ifade eden Aliağa Belediye Başkanı Serkan Acar, “Kullanılan malzeme, teknik, renk, motif, desen ve tür özellikleriyle özgün yöresel vasıflar taşıyan Helvacı Kilimi’nin Coğrafi İşaretli Ürün olarak tescil edilmesi bizi çok mutlu etti. Doğadaki bitkilerden elde edilen kök boyalarla el yapımı olarak dokunan Helvacı kilimindeki motifler Türk kültürünün binlerce yıllık yolculuğuna dair derin anlamlar taşıyor” dedi.

Helvacı Kilimi

Doğal bitkisel kök boyalar ile yapılan iplikler ile kendine has dokuma yöntemi ile dokunan tarihi Helvacı Kilimi Aliağa ilçesinin eski adıyla Helvacıköy olan Helvacı beldesinde üretilmektedir. Türk kilim sanatı içinde önemli bir yere sahiptir. Tamamen Helvacı ve çevresindeki coğrafyada yetiştirilen koyun yününden veya yün ile pamuk karışımı iplikten dokunan kilimdir.  Bitkilerin kök, gövde, yaprak, meyve ve kabuklarından faydalanılarak renklendirilen ipliklerin yanı sıra koyunyünü kendi rengi ile de kullanılır. Coğrafi sınırda üretilen düz dokuma yaygılar, “ip ağacı” denilen dik tezgâhlarda üretilir. Helvacı Kilimi, bez ayağı adı verilen kilim tekniğine, cicim ve zili tekniklerinin de dâhil edilmesiyle üretilir. Helvacı Kilimi, malzeme, kullanım alanı, renk ve motiflerine göre Şamı Kilim, Pandır Kilim, Koca-Goca Kilim, Kara Zili-Gara Sili, Meldin-Mendil, Yük Perdesi, Arkalaç, Namazlık, Minder, Heybe, Torba ve Çuval vb. isimler alır.

(DERYA SÜNER)