Son yıllarda çocuk sahibi olmak için birçok çiftin tüp bebek tedavisine başvurduğunu biliyoruz. Uzmanlar teknolojik gelişmelerle beraber tüp bebek tedavisiyle hamile kalma oranlarının ciddi oranlarda artış gösterdiğini belirtiyorlar. Kadın Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Doç.Dr.Selçuk Selçuk ile tüp bebek tedavisinin başarı oranları hakkında konuştuk.

Tüp Bebek Başarı Oranlarını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Tüp bebek tedavisinde başarı oranlarını etkileyen çok sayıda faktör bulunmaktadır. Bunlar arasında tüp bebek tedavisi ile hamilelik şansını belirleyen en önemli faktör kadın yaşıdır. Toplanan yumurta sayısı, yumurtaların kalitesi, sperm parametreleri, embriyo kalitesi, tüp bebek merkezinin laboratuvar teknolojisi, transfer edilen embriyo sayısı, embriyoların genetiği gibi birçok faktör tüp bebek tedavi başarısını etkilemektedir.

Kadın Yaşı

Artık şunu çok net biliyoruz ki; kadın yaşı tüp bebek tedavi başarı şansını etkileyen en önemli kriterdir. Çünkü kadın yaşı ilerledikçe; yumurta sayısı, yumurta kalitesi ve buna bağlı olarak embriyo kalitesi azalmaktadır. Bir diğer önemli durum; kadın yaşı ilerledikçe embriyolarda genetik anormalliklerin görülme riski artmaktadır.

Tüp bebek tedavisiyle elde edilen embriyo sayısı ve kalitesi azaldıkça tedavinin başarı şansı anlamlı olarak azalmaktadır. Bunun dışında tüp bebek tedavisiyle hamile kalan kadınların gebeliğin ilerleyen haftalarında düşük riski de ilerleyen yaşla beraber artmaktadır. Buna bağlı olarak canlı doğum oranları azalmaktadır.

Genel olarak güvenilir ve saygın çalışmalarda; yaşa göre tüp bebek tedavi başarı oranları şu şekilde bildirilmiştir. Tüp bebek tedavi başarısı;

• 35 yaş altı kadınlarda tüp bebek tedavisiyle hamilelik şansı %55-65,
• 35-37 yaş aralığında %40-45,
• 38-40 yaş aralığında %30,
• 43 yaş ve üzerinde  %5’tir.

Yaşa göre tüp bebek tedavisinin başarı şansının araştırıldığı değişik çalışmalarda farklı sonuçlar bildirilmektedir. Bu oranlar ortalama oranlar olarak düşünülebilir. Özellikle 35 yaş altında iyi kalite 5.gün embriyo transferi ile başarı oranı 70’leri bulabilmektedir.

Yumurta Sayısı

Tüp bebek tedavilerinde amaç maksimum sayıda yumurta büyütüp maksimum sayıda yumurta toplamaktır. Çünkü toplanan yumurta sayısı arttıkça 5. güne ulaşan iyi kalitede blast embriyo veya embriyolar elde etme şansı artmaktadır.

Hastaların en sık sorduğu sorular; 1 yumurta, 2 yumurta veya 3 yumurta gebelik için yeterli mi?, tüp bebekle hamile kalabilmek için kaç yumurta gerekiyor? veya tüp bebek tedavisinde 1 yumurta ile hamile kalınabilir mi?

Evet “tüp bebek tedavisiyle tek 1 yumurta ile hamile kalınabilir”; ancak yumurta sayısı ileri derecede azalmış kadınlarda hamilelik şansı fazla sayıda yumurta elde edilen kadınlara göre düşüktür.

Tüp bebek tedavisinde 3 veya daha az yumurta toplanan kadınların yumurtalık rezervi düşük olarak kabul edilirken; 15-20 ve üzerinde yumurta toplanan kadınların yumurtalık rezervi yüksek kabul edilmektedir.  Tüp bebek tedavisinde iyi kalitede 5. gün embriyosu elde edebilmek için ortalama 8-10 yumurta toplanması amaçlanmaktadır.

Bu noktada şunu vurgulamak gerekiyor, yumurta sayısı tüp bebek tedavi başarısını etkileyen önemli bir faktör olmakla beraber tedavi başarısında rol oynayan tek faktör değildir. Çünkü dediğimiz gibi tüp bebek tedavisinde tek 1 yumurtayla da gebelik elde edilebilmektedir ve yumurta sayısı kadar yumurta kalitesinin de tedavi başarısında çok önemli bir yeri olduğu unutulmamalıdır. 

Embriyo Kalitesi

Tüp bebek tedavi başarısı embriyo kalitesine göre değişmektedir, embriyo kalitesi arttıkça hamilelik şansı artmaktadır. İlk tercihimiz 5. güne ulaşmış embriyoyu transfer etmektir, çünkü 5. güne ulaşmış embriyolarda genetik anormallik görülme oranı daha düşüktür. Bunun dışında embriyo kalitesi arttıkça embriyoda genetik anormallik görülme ihtimali azalmaktadır. Başarısız tüp bebek denemelerinde en sık karşılaşılan neden embriyodaki genetik anormalliklerdir. Sonuç olarak iyi kalitede bir embriyoda genetik anormallik görülme riski azalacağı için tüp bebek tedavi başarısı artmaktadır.

Tüp Bebek Merkezi

Tüp bebek merkezinin laboratuvar kalitesi, kullandığı teknoloji; tüp bebek tedavilerinde hamile kalma şansını etkileyen en önemli kriterlerdendir. Seçilecek tüp bebek merkezindeki kullanılan teknoloji, embriyolog deneyimi hamilelik şansını ciddi oranda etkilemektedir. Çünkü iyi kalitede embriyoların oluşabilmesi için sperm seçimi, ICSI (spermle yumurtanın döllenme işlemi) işleminin ve embriyoların takip sürecinin çok iyi yapılması gerekmektedir. Embriyoskop (embriyoların anlık takibinin yapıldığı sistem), IMSI (sperm hücrelerinden en kaliteli olanların normal mikroskoptan çok daha büyük büyütmeyle daha net gözlenip seçilmesi için kullanılan teknoloji), kalsiyum iyonofor tedavisi, NGS (daha yüksek doğruluk oranlarıyla embriyo genetik analiz işlemi) vb birçok teknolojiye sahip olan tüp bebek merkezleri seçilmelidir.

Embriyo transferi

Tüp bebek tedavi sürecinin son aşaması olan embriyo transferinin çok dikkatli bir şekilde ultrason eşliğinde yapılması gerekmektedir, çünkü embriyo transfer tekniği tedavi başarı şansını arttırmaktadır.

Çikolata Kisti Hastalığı (Endometriozis hastalığı)

Çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerde kısırlık nedeni olarak karşımıza sıklıkla çıkan problemlerden biri de çikolata kisti hastalığıdır. Çikolata kisti hastalığı olan kadınlarda tüp bebek tedavisi uygulandığında başarı şansını arttırmak için embriyoların dondurulması gerekmektedir. Çünkü çikolata kisti hastalığı östrojen hormonundaki artışla birlikte alevlenmektedir. Tüp bebek tedavi sürecinde normal dönemden farklı olarak (normalde kadınlarda her ay 1 yumurta büyümektedir) çok sayıda yumurta gelişecektir ve bu yumurtaların her biri belirli düzeyde östrojen salgılayacağı için östrojen düzeyi çok artmaktadır. Artan östrojen düzeyleri özellikle çikolata kisti hastalığının rahim iç zarı üzerindeki olumsuz etkisini arttırmaktadır. Aynı ay içinde yapılacak embriyo transferinde embriyonun tutunma şansı azalacaktır. Embriyoları dondurup, büyümüş olan yumurtaların küçülmesi ve östrojen hormon seviyelerinin normale dönmesi beklenir. Artmış östrojen düzeylerinin rahim iç zarı üzerindeki olumsuz etkisi ortadan kalktıktan sonra embriyo transferi yapılarak tüp bebek tedavisi ile hamilelik şansı arttırılmaktadır.

Tüp Bebek Tedavisine Başlamadan Önce Başarı Oranlarını Arttırmak İçin Yapılması Gerekenler

Tüp bebek tedavisine başlamadan önce yapılması gereken rahim filmi, ultrason, sperm testi veya hormon testlerinde saptanan anormalliklerin tedaviyle düzeltilmesi sonrasında tüp bebek tedavisine başlanması hamilelik şansını arttırmaktadır.

Rahim perdesi, rahim içi yapışıklıklar veya rahim içinde ultrasonla saptanamayan poliplerin tanısı rahim filmiyle konulmaktadır. Rahimde saptanan problemler tüp bebek tedavi sürecinde mutlaka düzeltilmeli ve embriyo transferi sonrasında gerçekleştirilmelidir. Çünkü tüp bebek tedavisiyle hamilelik oluşabilmesi için embriyonun rahme sağlıklı bir şekilde tutunması gerekiyor. 

Rahim filminde tüplerde sıvı birikimi varsa embriyo transferi öncesi tüplerdeki sıvı birikimi probleminin çözülmesi gerekiyor; çünkü tüplerde birikmiş olan sıvı, rahim içine doğru akarak embriyonun rahme tutunmasını ve gebelik şansını %50 azaltmaktadır.

Sperm testinde sayısal, yapısal anormallikler yumurtaların döllenmesini ve embriyo gelişim sürecini olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle tedaviye başlamadan önce sperm anormallikleri saptanmışsa mutlaka tüp bebek konusunda deneyimli bir ürolog tarafından değerlendirilmeli ve gerekirse tüp bebek tedavisi öncesi erkek tedavi edilmelidir.