131019098
19 Mart 2024, Salı

GÜZELHİSAR-I MENEMEN

1 Temmuz 2021, Perşembe

     


Cevat YILDIRIM

Hisar, çevresi duvarlarla çevrili küçük kale demektir. Kirman da denir. Saruhan Bey, 1313 yılında Manisa’yı aldı. Bir yıl içinde batıya yöneldi. Şu anda Aliağa ilçesinin mahallesi olan Güzelhisar, Bizans kasabasıydı. Saruhan Beyliğinin askerleri önündeki Aspordenon (Yunt dağı) tepelerinin batı tarafından denize doğru at süren komutan karşıdaki tepe üzerinde bir hisar gördü. Açık renkli taşlardan oluşan surlar uzaklardan ışık etkisiyle çok hoş görünüyordu. Yaklaşınca “ne güzel hisar ”dedi. Adı da “Güzelhisar” oldu.

            Güzelhisar, Bergama Krallığı döneminde birkaç haneden oluşan yol üstü küçük bir yerleşimdi. On dördüncü yüzyıl başlarında Saruhan Beyliği’nin deniz yönünde en büyük birimi olduğu için burasını kaza yaparak, bir kadıyı yönetici olarak atadı. Saruhan Bey’in oğlu Süleyman Bey Aydınoğlu Umur Beyle birlikte Ege’de deniz seferine çıktığında Güzelhisar’ı bir üs merkezi olarak kullandı. Ganimetlerin ilk saklandığı yer Güzelhisar Kalesi oldu. 1390 yılında Yıldırım Bayezid’in askerleri başında bulunan Balaban Paşa tarafından Osmanlı Devletine bağlandı. Bu toprakların geliri Balaban Paşa tarafından toplanacaktı. Yerine vekil bırakarak Menteşe Beyliğinin fethine giden Paşa, burada da uzun müddet bulunamadı. Birkaç ay içinde Tokat Beyler Beyliğine atanarak yeni görevine gitti. 

            Güzelhisar kazası halkı genelde tarımla uğraşırdı. Kadı, yönetimin ve yargının başıydı. Saruhan Beyliği döneminde başlayan bu sistem 1844 yılına kadar sürdü. Güzelhisar’a yerli ve yabancı birçok gezgin uğradı. Bunların en önemlisi Evliya Çelebi’dir. Büyük gezgin Çelebi 1671 yılı yaz aylarında Güzelhisar Kazasına geldi. Seyyah eserinde Güzelhisar’ı anlatırken;  Kaptanpaşa eyaleti, Sığla (İzmir) sancağına bağlı 150 akçelik kaza merkezidir der. Kalesi harapçadır diye yazdıktan sonra “8 mahalle, 800 ev, 11 mescid, birer mektep, han, hamam ve çarşıdır” diye yazar. Sonra pamuğu, simsimi (susam) kavunu, karpuzu çoktur” şeklinde belirtir. Seyyah burada iki gün kalıp Foça’ya gitti. Burada kalenin tamirinde bir ay komutan Mehmet Ağa ile çalıştı. Sonra İzmir’de Bayraklı’ya geçti.  Tarihçilere göre Güzelhisar nüfusu 3200 civarında olmalıydı. Bergamalı müzeci Osman Bayatlı da eserlerinde Bergama – İzmir yolu Güzelhisar’ın içinden geçip, Yandağ üzerinden devam ederdi. Şehitkemal altından Buruncuk’a ulaşır, daha sonra Menemen kazasına varılırdı diye yazar. Karnapa çeşmesinden geçtikten sora “Gürlük” adı verilen tepede eski taş döşeme yolun izleri hala görülür.

            Osmanlı idaresinde Yunt dağda türlü eşkıyalar gezerdi. En güvenli yer Güzelhisar merkez kasabasıydı. On sekizinci yüz yıl ilk çeyreğinde Güzelhisar Tuzlasını ( Aliağa tuzlası) Abdülkerim Oğulları (Kalabaklı oğulları)  işletmeye başladı. Daha sonra bu aileye vergi toplama işini de yüklediler. Aile bazen Bergamalı Arapoğulları, bazen de Manisalı Karaosmanoğluları ile dostluk kurarak işlerini yürüttü. 1840 yıllarında Güzelhisarlı Mehmet Ağa ile Hasan Ağa, 5000 dönüm toprağı olan varlıklı kişilerdi. Topraklar Biçerova adı verilen mevkideydi. Üretim, Osmanlı- Ortodoks inancına mensup kişiler eliyle yapılırdı. Ağalar İzmir’de oturur, işleri kâhyaları takip ederdi.  1835- 1838 yıllarında Güzelhisar ve köylerinde Veba hastalığı yaygındı. Birçok kişi vefat etti. Sağ kalanlardan çok sayıda insan çevre ilçe ve illere göç etti. Nüfus iyice azaldı. 1840 yıllarından itibaren Güzelhisar’a Bitlisli Abdurrahman Ağa gelip yerleşti. Oğlu Mehmet’i Hurşit Ağa sülalesinden bir kızla evlendirdi. Akrabalık ona toprak kazandırdı. 1877-1878 yıllarında Bulgaristan’dan Pomak adı verilen insanlar geldi. Göçle gelenler çalışkan insanlardı. Çalışıp ve hayvancılık yaparak Güzelhisar’ın batı kısmında kendilerine barınacak evler yaptılar.  Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşına Güzelhisarlı gençler de  katıldı. Çok sayıda şehitler verildi. Dönebilenler oldu. Köylü, Kurtuluş Savaşı yıllarında Kuva-yı Mlliye’ye giysi, zahire ve at vererek destek olduğu anlatılırdı.

            Günümüzde Aliağa Belediyesinin düzenlediği “Güzelhisar Sosyal Tesisleri” Cumhuriyet döneminde köy gençlerinin gezi- yürüyüş yeriydi. 1950- 60 yıllarında tepenin üzerinde tarihi duvar kalıntıları görülürdü.  Zamanla bu taşlar yok oldu. Yaşlılar buraya “Konak Avlusu” derledi. Tepenin ön kısmında sağlam, düzenli taşlarla yapılmış,  bir kule vardı. Bina eski yöneticilere ait olmalıydı. Hıdrellez şenlikleri geleneksel olarak burada kutlanırdı. Gençler birbirlerini burada beğenirdi. Yine keşkek şenlikleri de bu tepede düzenlenirdi. Zira tepedeki çam ağaçlarının gölgesinde oturmak birçok kişinin arzusuydu.  Çam ağaçları Kenan Keskin’in muhtarlığı döneminde 1968 yılı Şubat ayında köylü, kazma kürek toprağın karnını yararak fidanları dikti.  Hüseyin dede tarafından sulaması yapıldı,  Salih Karadayı’nın muhtarlığı döneminde ( 93- 94 yılları) bir düğün salonu inşaatı başlatıldı. Bina tamamlanamadı.

       1998 yılı Mayıs ayında köyde “Güzelhisar Kültür Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği” kuruldu. İlk yıllar kitaplık ve çevrecilik konularına ağırlık verildi. Çok kitap okuyanlar oldu. 2007 yılı Şubat ayında dernek başkanı Ziya Yıldız’dı. Yönetim kurulu yeni bir düğün salonu yapılmasına karar verdi. Kısa zamanda inşaata girişildi. Köylü yönetime inandı. Derneğin sadece bin beş yüz lirası vardı. Halk iyi bir iş yapılacağına kanaat getirdi. 2008 yılında sur biçimli çevre duvarı inşaatına başlandı. Derneğin kasasında eksi para vardı. Köylüler maaşından, yevmiyesinden kesip dernek veznesine koştu. Kocatepe’de bir buçuk yıl içinde hem çevre sur duvarları, hem de içinde düğün salonu oluşturuldu. .Güzelhisarlıların maddi ve manevi imecesiyle meydana getirilen tepedeki salon ve duvarlar çevre  köylerce de beğenildi. Binanın içinde ve dışında çok miktarda gençlerin nişan ve düğün töreni yapıldı. Aliağa’daki salonlardan daha ucuza kiralandığı için düğün yapanların bütçesi sarsılmıyordu.  Salonda sadece düğünler değil sosyal içerikli toplantılar da yapılıyordu. 

Aliağa Belediyesi eski hisar tepede yeni bir proje uyguladı. Güzelhisar Sosyal Tesislerini meydana getirdi. Yapılan düzenlemede ana bina taştan inşa edildi. Tepe çevresine ahşap kamelyalar kuruldu. Geçitler yerine göre taş ve kereste ile inşa edildi. Tepe üzeri iyi mühendislerin elinde çiçeklendirildi. Görünüm olarak çok güzel bir tesis oldu.  Yapanları, emek verenleri kutluyorum. Ancak geçenlerde bir günlüğüne köye gittiğimde yeni yetme iki gencin konuşmasını istemeyerek dinledim. Biri diğerine “Sağdıç düğün ve toplantı yaptığımız salon elimizden uçtu gitti. Bundan sonra normal fiyata zor salon buluruz” dediklerinde Temmuz ayında buz kestim. İnşallah İlçe ve mahalle yöneticileri bu duruma bir umar düşünürler. “Güzelhisar Sosyal Tesisleri” Aliağa ilçesine hayırlı olsun.

 

 



Yazarın Tüm Yazıları
Atatürk’ün fikir hayatına katkıda bulunan etmenler 9 Kasım 2023, Perşembe
ALİAĞA’NIN KURTULUŞU 13 Eylül 2023, Çarşamba
BÜYÜK TAARRUZ (Yeni Kitaptan) 1 Eylül 2023, Cuma
Sevgi üzerine düşünceler 14 Ağustos 2023, Pazartesi
HER ÇOCUĞUN ANNESİ BİR MELEKTİR 13 Mayıs 2023, Cumartesi
BABAM BİR EĞİTMENDİ 2 Mayıs 2023, Salı
CEHALETİN ÜZERİNE YÜRÜYEN GENÇLER 1 Mayıs 2023, Pazartesi
ATATÜRK KIYI EGE’YE VE ALİAĞA’YA NİÇİN GELDİ? 12 Nisan 2023, Çarşamba
MUSTAFA KEMAL’İN YURT GEZİLERİ 11 Nisan 2023, Salı
SEKİZ MARTI DÜŞÜNÜYORUM 8 Mart 2023, Çarşamba
ALİAĞA’NIN KURTULUŞUNUN YÜZÜNCÜ YILI 14 Eylül 2022, Çarşamba
BAŞKOMUTANLIK MEYDAN SAVAŞI 30 Ağustos 2022, Salı
ŞU İZMİR’DEN NE GELİR? 23 Ağustos 2022, Salı
1 TEMMUZ GÜNÜ 1 Temmuz 2022, Cuma
ÇEVRENE İYİ BAK- İYİ DAVRAN- İYİ GELECEK BUL 4 Haziran 2022, Cumartesi
KADINA SAYGILI OL 7 Mayıs 2022, Cumartesi
KURTARICININ DOĞDUĞU YER ÇANAKKALEDİR 25 Mart 2022, Cuma
MÜZELERDE GÖRÜLEN SANAT ESERLERİNDEKİ KADIN FİGÜRLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME 7 Mart 2022, Pazartesi
ATEŞ VE KOR 21 Şubat 2022, Pazartesi
GÜZELHİSAR’IN GÜLLERi, KARANFİLLERİ 4 Şubat 2022, Cuma
GÜZELHİSAR’DA HAMAMLAR 22 Ocak 2022, Cumartesi
TÜRKLERDE HAMAM 20 Ocak 2022, Perşembe
ALTMIŞ YIL ÖNCESİNDE OLAĞAN BİR GÜN 8 Ocak 2022, Cumartesi
BİR KÖY ÖĞRETMENİNİN ANILARI 9 Kasım 2021, Salı
TÜRK DİLİ MİLLETİN KALBİDİR, ZİHNİDİR 27 Eylül 2021, Pazartesi
KURTULUŞA DOĞRU 26 Ağustos 2021, Perşembe
EGE’DE BÜYÜK TAARRUZ ÖNCESİ VE SONRASI 25 Ağustos 2021, Çarşamba
GÜZELHİSAR-I MENEMEN 1 Temmuz 2021, Perşembe
İSTANBUL- SAMSUN YOLU İSTİKLAL YOLUDUR 19 Mayıs 2021, Çarşamba
MART AYI DERT AYI 4 Mart 2021, Perşembe
GÜZELHİSAR ÇAYINDA GELENEKSEL BALIKÇILIK 9 Aralık 2020, Çarşamba
BİR KIYI KENTÇİĞİNİN KURTULUŞU 12 Eylül 2020, Cumartesi
YİRMİ ALTI AĞUSTOS’TAN OTUZ AĞUSTOS’A 26 Ağustos 2020, Çarşamba
ANADOLU’YU VE ÜLKESİNİ ÇOK SEVEN BİR ADAM 10 Ağustos 2020, Pazartesi
DENİZ KELİMESİ TÜRKÇE MİDİR? 1 Temmuz 2020, Çarşamba
19 MAYIS’I ASLA UNUTMA 19 Mayıs 2020, Salı
ANA SEVGİSİ 8 Mayıs 2020, Cuma
SALGIN HASTALIKLAR 6 Nisan 2020, Pazartesi
RADYO 13 Şubat 2020, Perşembe
HER YENİ BİR UMUT OLUR MU? 10 Ocak 2020, Cuma
MİS GİBİ GÜZEL İŞLER 21 Aralık 2019, Cumartesi
ŞU KARŞIKİ DAĞ DUMANLI DAĞ 10 Ekim 2019, Perşembe
BAĞIMSIZLIK SAVAŞIMIZIN YAPILDIĞI TOPRAKLARDAN SİZLERE SELAM GETİRDİM 12 Eylül 2019, Perşembe
MERHABA YEŞİL 3 Temmuz 2019, Çarşamba
MÜZELER HAFTASI GEÇİP GİDERKEN 25 Mayıs 2019, Cumartesi
ANAYASALAR VE EĞİTİM 11 Nisan 2019, Perşembe
UFAK TEFEK ŞEYLER 19 Şubat 2019, Salı
KENTLER HUZUR VEREN OTURMA YERLERİ OLMALI 1 Şubat 2019, Cuma
TAKVİMLERDEN YAPRAKLAR 22 Ocak 2019, Salı
YAREN DAĞI’NIN TEPESİNE ÇIKIP BAĞIRSAM MI? 13 Aralık 2018, Perşembe
TÜRK HARF DEVRİMİ VE MİLLET MEKTEPLERİNİN ÇAĞRIŞTIRDIKLARI 26 Kasım 2018, Pazartesi
TÜRKİYE’DE DEĞİŞİM CUMHURİYETLE BAŞLADI 1 Kasım 2018, Perşembe
CUMHURİYET BAYRAMI ANILARI 31 Ekim 2018, Çarşamba
DENİZ, DENİZ AKDENİZ 13 Eylül 2018, Perşembe
ANALAR VE ANA SEVGİSİ 14 Mayıs 2018, Pazartesi
KÖY ENSTİTÜLERİ 14 Nisan 2018, Cumartesi
SEKSEN DÖRT YIL ÖNCEYDİ- ALİAĞALILAR MUSTAFA KEMAL’İ GÖRDÜ 13 Nisan 2018, Cuma
SU NİMETTİR 22 Mart 2018, Perşembe
KADIN VE ÇOCUK 7 Mart 2018, Çarşamba
EĞİTİM VE ÖĞRETİM BİRLİĞİ 1 Mart 2018, Perşembe
KIRMIZI ŞERİTLİ MADALYALAR VE DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ 5 Şubat 2018, Pazartesi
UYGARLIK VE KADIN 5 Aralık 2017, Salı
EYLÜL AYINI SEVMEYEN VAR MI? 14 Eylül 2017, Perşembe
BU VATAN TÜRK MİLLETİNİNDİR 31 Ağustos 2017, Perşembe
ZEYTİNLERE DOKUNMAYIN EFENDİLER 21 Ağustos 2017, Pazartesi
YURDUMUN SINIRLARI NASIL ÇİZİLDİ 24 Temmuz 2017, Pazartesi
DENİZCİLİK BAYRAMI 28 Haziran 2017, Çarşamba
HER AYIN ÜÇÜNCÜ HAFTASINDA MÜZELER ÜCRETSİZ OLSUN 1 Haziran 2017, Perşembe
CUMHURİYETE GİDEN YOLUN BAŞI ONDOKUZ MAYIS 19 Mayıs 2017, Cuma
ANA OLMAK 13 Mayıs 2017, Cumartesi
HERKESİN HIZIRI İLYASI FARKLI 5 Mayıs 2017, Cuma
SEVİLEN AY MAYIS 1 Mayıs 2017, Pazartesi
ÇEŞMELER 29 Mart 2017, Çarşamba
DENİZKIZLARI- DENİZİN KADINLARI 16 Mart 2017, Perşembe
DOKUZLARDAN-ONÜÇLERE 15 Şubat 2017, Çarşamba
SARSILMAK, SALLANMAK, KORKMAK 9 Şubat 2017, Perşembe
TAŞMAK COŞMAK VE KONTROL 1 Şubat 2017, Çarşamba
HER BELDEYE BİR ABDURRAHMAN 10 Ocak 2017, Salı
GİT GEMİ DEMİR ATMA BU LİMANA (2 ) 28 Aralık 2016, Çarşamba
GİT GEMİ DEMİR ATMA BU LİMANA 27 Aralık 2016, Salı
MUSTAFA KEMAL VE ASKERİ İZMİR YOLLARINDA 16 Eylül 2016, Cuma
DUMANLIDAĞI KAZILARI 3 Eylül 2016, Cumartesi
ALİAĞA ÇEVRESİNDE XIX YÜZYIL SONU ARKEOLOJİK KAZILAR 27 Ağustos 2016, Cumartesi
ARAPÇİFTLİĞİ SATILIK 20 Ağustos 2016, Cumartesi
NEMRUT ( KYME ) KAZILARI FOÇA’DAN SORULDU 13 Ağustos 2016, Cumartesi
HUKUK KÖŞESİ 19 Şubat 2016, Cuma