131019098
19 Mart 2024, Salı

HERKESİN HIZIRI İLYASI FARKLI

5 Mayıs 2017, Cuma

     


Cevat YILDIRIM

Deniz kenarında minik taşlarla bahçe içinde ev yapıyordu. Sordum:

—Ne yapıyorsun? Dedi ki: - Hızır Aleyhisselam gelir görürse; bir yıl içinde benim böyle bir evim olacak. Kimisinin bahçesinde bir otomobilcik var. Kimisi kumdan bebek yapmış, diğer biri de büyük bir bina, bir masa ve üzerinde kâğıt, kalem. Bilmem Hızır’dan, bilmem İlyas’tan sınav başarısı istiyor. Birisinin elinde bir kutu,  acaba iş mi arıyor? 

            Evinin önündeki alçak duvarın üstüne oturmuş Mehmet Amcaya selam verip yanına çöktüm. Deniz kenarında gördüğüm evcilik oyunlarına benzer çizimleri anlattım. Mehmet Amca güldü. Başladı anlatmaya.

—Beş Mayısı altıya bağlayan gece geleceğine inanılan Hızır-İlyas bazılarına göre Veli, bazılarına birer Peygamber, diğerlerine göre de Tanrı tarafından gönderilen melek. Herkes farklı yorumluyor. Gerçekte insanların inançlarda, ya da geleneklerde veya hayal dünyasında yarattıkları, var olduklarını kabul ettikleri bir nevi düşsel varlık diyebiliriz. Ancak insanların psikolojisine sinmiş bu geleneği bozmamak gerekli. Aslında yüz seksen gün sürecek olan “Hızır Günleri”nin başlangıcı olup yaz mevsiminin ve yaz sıcaklarının ilk işaretlerinin göründüğü takvimsel bir olaydır.

— Acaba, Anadolu’dan mı, Sümer’den mi, Orta Asya’dan mı girdi insanların dünyasına?

—Genelde hayvancılıkla uğraşan tüm toplumlarda var olduğunu sanıyorum. Zira bu günde oğlak, kuzu kurban etme, yumurta dövüşü, boğa güreşi de yapan ve seyreden insan topluluklarını da söylemek gerekli. O sırada birkaç kadın, kız ve çocuk dağ ve tepe tarafından gülerek şakalaşarak bizim tarafa geliyordu. Tam bizim karşımıza geldiklerinde Mehmet Amca kız torununu durdurdu. Ellerindeki yeşil, sarı ve pembe bitkilerin ne olduğunu sordu.

Torun Elif Kız: -Dede, Yaren Tepesinin eteklerine kadar çıktık. Uzaktan mavi denizi seyrettik. Tam kırkbir çeşit ot topladık.

—Kızım, bu otlar ne işe yarayacak?

—Anneannem diyor ki; bu otları kurutup sonra banyo suyuna koyarsan, tüm kötü dertlerden kurtuluyormuş yıkananlar. Ben büyük ablama ve nineme arkadaş olayım diye gittim.

—Haydi, bakayım sen şimdi eve git. Anneannen sütü pişirdiyse, bir sürahiye sütü doldursun, birkaç adet de bardak al gel. Bak öğretmen bey burada. Salih deden de şimdi gelir.

              Elif dedesinin isteğini yerine getirdi. Salih Amca, bastonuna dayanarak bizim tarafa gelirken yanında orta yaşlı bir misafiri daha vardı. Okulun yedinci sınıfında okuyan kız sütü, küçük bir güğüme koymuş, tepsiyle de bardakları getirdi. Erkek torun da hemen portatif bir masayı kapıp, önümüze getirip yerleştirdiğinde keyfimize diyecek yoktu. Torunlar sütü bardaklara döküp uzaklaştılar. Salih Amca da hıdrellez günü nasıl at yarışı yaptıklarını dile getirmek için birkaç kez öksürdü

—O zaman yaşlarımız onyedi, onsekiz, sabah ortalık ağarınca köyün tüm gençleri, atları Beylikçayır’a sürerdik. Beylikçayır Ayanlık döneminden kalma bir mevkii. Haziran ortasına kadar su ve ot dolu. Beygirleri çayırda yürütmeye kalktığımızda su hayvanın karnına kadar yükselirdi. Salep çiçekleri mor renge büründüğünde, çevreye mis gibi kokular yayılırdı. Kocabatak’a birlikte dalardık. Birer kucak çiçek toplayıp, heybelere ve torbalara doldurduktan sonra köyün yolunu tutardık. Hemen evlerde birer bardak çay içip, atlarımızı gelin gibi süslüyoruz. Tepe mahallesine geldiğimizde köyün yaşlısı genci bekler vaziyetteydi. Yaşlılarından biri elindeki kırbacı sallayınca yarış başlıyordu. Tabakhanedeki çeşmeyi dolanıp başladığımız yere atlarımızı dörtnal sürerdik. İçimizden birinin atı en önde yarışı bitirirdi. Köyün muhtarı kâhyalardan aldığı kuzuyu ödül olarak birinci gelene verirdi. Bu kuzuyu satıp, gençlerin gereksinmesi olan, bayrak, sandalye masa alıp, gençlik odasını oturulabilir hale getirirdik. Eğer önemli bir şey yoksa bu kez, kuzu ile kendimize ziyafet çekerdik.… Salih Amca gençlik çağının hıdrellez günü at yarışlarını anlattıktan sonra ben kendisine teşekkür ettim. Yanındaki misafir de kendi köyündeki martıfal(yöresel sözcük) çömleğinin nasıl uygulandığını anlatmaya başladı.

—Beş Mayıs günü mahallenin kızları, bir çömleğin içine düğme, yüzük, toka, çengelli iğne gibi şeyleri atarlar. Akşam çömleğin ağzını bir bezle bağlayıp, bir gül bitkisinin dibine gömerler. Ertesi sabah, anneler, teyzeler, köyün kızları yüksekçe yeşillik bir tepenin üstünde toplanırlar. Önce içlerinden biri bir mani okur. Sıra ile nesneler çekilir. Okunan mani bazı defa eşyası çekilen kişiye uygun olursa gülüşmelere neden olur. Mehmet Amca sohbetin bir ucundan tekrar yakaladı.

—Biz çocuktuk. Herkesin evinde ya davar, ya sığır bulunurdu. Mandıracılarla süt pazarlığı, süt dökme tarihi hıdrellez gününe göre ayarlanırdı. Şimdi hayvancılık ölü durumda. Benim gibi üç kişi daha köyde hayvan besliyor. Ne at yarışları, ne süt dökümü pazarlıkları yapılıyor. Çocuklar boyalı yumurta ile kırışma bile yapamıyorlar. Dediğim gibi her evin, ineği, danası, ya da oğlağı, kuzusu vardı. Şimdi köylü yumurtayı da marketten alıyor. Misafir;

—Ne kadar acı değil mi?  

            Konuşmalar bu biçimde bir süre daha devam etti. Eve dönerken kendimce düşündüm. Her şey değişiyor. Kayalar, taşlar, dereler, ağaçlar, yeryüzü, gökyüzü ve insanlar. Acaba değişim iyiye mi, kötüye doğru mu? İçimdeki ses şöyle diyordu. Herkes kendi Hızır’ını veya İlyas’ını bulur. Dilerim ki değişim güzelden yana olsun.

 

-

 

 

 



Yazarın Tüm Yazıları
Atatürk’ün fikir hayatına katkıda bulunan etmenler 9 Kasım 2023, Perşembe
ALİAĞA’NIN KURTULUŞU 13 Eylül 2023, Çarşamba
BÜYÜK TAARRUZ (Yeni Kitaptan) 1 Eylül 2023, Cuma
Sevgi üzerine düşünceler 14 Ağustos 2023, Pazartesi
HER ÇOCUĞUN ANNESİ BİR MELEKTİR 13 Mayıs 2023, Cumartesi
BABAM BİR EĞİTMENDİ 2 Mayıs 2023, Salı
CEHALETİN ÜZERİNE YÜRÜYEN GENÇLER 1 Mayıs 2023, Pazartesi
ATATÜRK KIYI EGE’YE VE ALİAĞA’YA NİÇİN GELDİ? 12 Nisan 2023, Çarşamba
MUSTAFA KEMAL’İN YURT GEZİLERİ 11 Nisan 2023, Salı
SEKİZ MARTI DÜŞÜNÜYORUM 8 Mart 2023, Çarşamba
ALİAĞA’NIN KURTULUŞUNUN YÜZÜNCÜ YILI 14 Eylül 2022, Çarşamba
BAŞKOMUTANLIK MEYDAN SAVAŞI 30 Ağustos 2022, Salı
ŞU İZMİR’DEN NE GELİR? 23 Ağustos 2022, Salı
1 TEMMUZ GÜNÜ 1 Temmuz 2022, Cuma
ÇEVRENE İYİ BAK- İYİ DAVRAN- İYİ GELECEK BUL 4 Haziran 2022, Cumartesi
KADINA SAYGILI OL 7 Mayıs 2022, Cumartesi
KURTARICININ DOĞDUĞU YER ÇANAKKALEDİR 25 Mart 2022, Cuma
MÜZELERDE GÖRÜLEN SANAT ESERLERİNDEKİ KADIN FİGÜRLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME 7 Mart 2022, Pazartesi
ATEŞ VE KOR 21 Şubat 2022, Pazartesi
GÜZELHİSAR’IN GÜLLERi, KARANFİLLERİ 4 Şubat 2022, Cuma
GÜZELHİSAR’DA HAMAMLAR 22 Ocak 2022, Cumartesi
TÜRKLERDE HAMAM 20 Ocak 2022, Perşembe
ALTMIŞ YIL ÖNCESİNDE OLAĞAN BİR GÜN 8 Ocak 2022, Cumartesi
BİR KÖY ÖĞRETMENİNİN ANILARI 9 Kasım 2021, Salı
TÜRK DİLİ MİLLETİN KALBİDİR, ZİHNİDİR 27 Eylül 2021, Pazartesi
KURTULUŞA DOĞRU 26 Ağustos 2021, Perşembe
EGE’DE BÜYÜK TAARRUZ ÖNCESİ VE SONRASI 25 Ağustos 2021, Çarşamba
GÜZELHİSAR-I MENEMEN 1 Temmuz 2021, Perşembe
İSTANBUL- SAMSUN YOLU İSTİKLAL YOLUDUR 19 Mayıs 2021, Çarşamba
MART AYI DERT AYI 4 Mart 2021, Perşembe
GÜZELHİSAR ÇAYINDA GELENEKSEL BALIKÇILIK 9 Aralık 2020, Çarşamba
BİR KIYI KENTÇİĞİNİN KURTULUŞU 12 Eylül 2020, Cumartesi
YİRMİ ALTI AĞUSTOS’TAN OTUZ AĞUSTOS’A 26 Ağustos 2020, Çarşamba
ANADOLU’YU VE ÜLKESİNİ ÇOK SEVEN BİR ADAM 10 Ağustos 2020, Pazartesi
DENİZ KELİMESİ TÜRKÇE MİDİR? 1 Temmuz 2020, Çarşamba
19 MAYIS’I ASLA UNUTMA 19 Mayıs 2020, Salı
ANA SEVGİSİ 8 Mayıs 2020, Cuma
SALGIN HASTALIKLAR 6 Nisan 2020, Pazartesi
RADYO 13 Şubat 2020, Perşembe
HER YENİ BİR UMUT OLUR MU? 10 Ocak 2020, Cuma
MİS GİBİ GÜZEL İŞLER 21 Aralık 2019, Cumartesi
ŞU KARŞIKİ DAĞ DUMANLI DAĞ 10 Ekim 2019, Perşembe
BAĞIMSIZLIK SAVAŞIMIZIN YAPILDIĞI TOPRAKLARDAN SİZLERE SELAM GETİRDİM 12 Eylül 2019, Perşembe
MERHABA YEŞİL 3 Temmuz 2019, Çarşamba
MÜZELER HAFTASI GEÇİP GİDERKEN 25 Mayıs 2019, Cumartesi
ANAYASALAR VE EĞİTİM 11 Nisan 2019, Perşembe
UFAK TEFEK ŞEYLER 19 Şubat 2019, Salı
KENTLER HUZUR VEREN OTURMA YERLERİ OLMALI 1 Şubat 2019, Cuma
TAKVİMLERDEN YAPRAKLAR 22 Ocak 2019, Salı
YAREN DAĞI’NIN TEPESİNE ÇIKIP BAĞIRSAM MI? 13 Aralık 2018, Perşembe
TÜRK HARF DEVRİMİ VE MİLLET MEKTEPLERİNİN ÇAĞRIŞTIRDIKLARI 26 Kasım 2018, Pazartesi
TÜRKİYE’DE DEĞİŞİM CUMHURİYETLE BAŞLADI 1 Kasım 2018, Perşembe
CUMHURİYET BAYRAMI ANILARI 31 Ekim 2018, Çarşamba
DENİZ, DENİZ AKDENİZ 13 Eylül 2018, Perşembe
ANALAR VE ANA SEVGİSİ 14 Mayıs 2018, Pazartesi
KÖY ENSTİTÜLERİ 14 Nisan 2018, Cumartesi
SEKSEN DÖRT YIL ÖNCEYDİ- ALİAĞALILAR MUSTAFA KEMAL’İ GÖRDÜ 13 Nisan 2018, Cuma
SU NİMETTİR 22 Mart 2018, Perşembe
KADIN VE ÇOCUK 7 Mart 2018, Çarşamba
EĞİTİM VE ÖĞRETİM BİRLİĞİ 1 Mart 2018, Perşembe
KIRMIZI ŞERİTLİ MADALYALAR VE DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ 5 Şubat 2018, Pazartesi
UYGARLIK VE KADIN 5 Aralık 2017, Salı
EYLÜL AYINI SEVMEYEN VAR MI? 14 Eylül 2017, Perşembe
BU VATAN TÜRK MİLLETİNİNDİR 31 Ağustos 2017, Perşembe
ZEYTİNLERE DOKUNMAYIN EFENDİLER 21 Ağustos 2017, Pazartesi
YURDUMUN SINIRLARI NASIL ÇİZİLDİ 24 Temmuz 2017, Pazartesi
DENİZCİLİK BAYRAMI 28 Haziran 2017, Çarşamba
HER AYIN ÜÇÜNCÜ HAFTASINDA MÜZELER ÜCRETSİZ OLSUN 1 Haziran 2017, Perşembe
CUMHURİYETE GİDEN YOLUN BAŞI ONDOKUZ MAYIS 19 Mayıs 2017, Cuma
ANA OLMAK 13 Mayıs 2017, Cumartesi
HERKESİN HIZIRI İLYASI FARKLI 5 Mayıs 2017, Cuma
SEVİLEN AY MAYIS 1 Mayıs 2017, Pazartesi
ÇEŞMELER 29 Mart 2017, Çarşamba
DENİZKIZLARI- DENİZİN KADINLARI 16 Mart 2017, Perşembe
DOKUZLARDAN-ONÜÇLERE 15 Şubat 2017, Çarşamba
SARSILMAK, SALLANMAK, KORKMAK 9 Şubat 2017, Perşembe
TAŞMAK COŞMAK VE KONTROL 1 Şubat 2017, Çarşamba
HER BELDEYE BİR ABDURRAHMAN 10 Ocak 2017, Salı
GİT GEMİ DEMİR ATMA BU LİMANA (2 ) 28 Aralık 2016, Çarşamba
GİT GEMİ DEMİR ATMA BU LİMANA 27 Aralık 2016, Salı
MUSTAFA KEMAL VE ASKERİ İZMİR YOLLARINDA 16 Eylül 2016, Cuma
DUMANLIDAĞI KAZILARI 3 Eylül 2016, Cumartesi
ALİAĞA ÇEVRESİNDE XIX YÜZYIL SONU ARKEOLOJİK KAZILAR 27 Ağustos 2016, Cumartesi
ARAPÇİFTLİĞİ SATILIK 20 Ağustos 2016, Cumartesi
NEMRUT ( KYME ) KAZILARI FOÇA’DAN SORULDU 13 Ağustos 2016, Cumartesi
HUKUK KÖŞESİ 19 Şubat 2016, Cuma