131019098
19 Mart 2024, Salı

CUMHURİYETE GİDEN YOLUN BAŞI ONDOKUZ MAYIS

19 Mayıs 2017, Cuma

     


Cevat YILDIRIM

Mustafa Kemal 13 Kasım 1918 günü Suriye Cephesinden İstanbul’a döner. O gün emperyalist güçlerin elli beş savaş gemisi ve altı denizaltısı İstanbul’u işgal eder. Haydarpaşa Garından gemileri seyreden Çanakkale Kahramanı;“Geldikleri gibi giderler”der[1] Gerçekten üç yıl on ay sonra geldikleri gibi gittiler.

          Mustafa Kemal Atatürk “1919 yılı Mayısının 19 uncu günü Samsun’a çıktım” diyerek 15–20 Ekim 1927 tarihlerinde altı günde söylediği tarihi nutkuna başlar. Büyük Savaş sonunda ağır şartlarda silah bırakma anlaşmasını kabul ettirildiğini, milletin fakir ve yorgun halde olduğunu anlatır. Memleketi bu hallere düşürenler yurdu terk eder, padişah Vahdettin yalnız şahsını ve tahtını düşünür. Ordunun elinden silah ve cephanesi alınmıştır. İtilaf Devletleri anlaşma hükümlerini hiçe sayarak yurdun birçok yerine asker çıkarıp işgal eder. Bu yetmez, 15 Mayıs 1919 günü onların izin ve destekleri ile Yunanlılar İzmir’e çıkarlar.

            Yurt sathında Rumlar, Ermeniler ülkeyi parçalamak için toplantılar yapar ve birtakım dernekler oluştururlar. Patrikler, papazlar ve azınlık okulları durmadan örgütlenir. Okullardaki yemek salonları tapınaklardaki bodrumlar silah deposu olur. İstanbul’da ve ülkenin önemli vilayetlerinde Kürtlüğü, İslamcılığı canlandırmak, İngilizlerle işbirliği yapmak, Amerika’nın mandası altında çalışmak üzere fikirler ortaya atılır. Bu hedeflere ulaşmak için bazı kişiler dernek ve birlikler oluşturur. Karşılık olarak, Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde ve Trakya’da yurdu yabancılara vermemek üzere savunma yapacak dernekler, çalışma grupları oluşturmak üzere Türkler tarafından girişimlerde bulunulur. Ülkeyi yabancı boyunduruğuna bağlamak üzere kendilerine aydın denilen kişilerin emperyalist ülkelerin askerini çağırma düşünceleri ne kadar sakat bir fikir olduğu tarihimizi bilenler tarafından açıkça ifade edilir. Mustafa Kemal böyle bir ortamda, bu tür aymaz kişilerle de çalışmak zorunda kalır. Güçlü efendilerin koruyuculuğuna sığınmak isteyenlerin içinde eskiden devletin önemli mevkilerinde bulunmuş bazı kişiler de vardır. Diğer taraftan iyi niyetli bölgesel kurtuluş çarelerini savunanları da belirtmek gerekir. İşte bu ortamda Mustafa Kemal’in tek düşüncesi MİLLET EGEMENLİĞİNE dayalı yeni bir Türk Devleti kurmaktır. Esirliği asla kabul etmez.  Parolası  “Ya İstiklal, Ya Ölümdür.” [2]

            Mustafa Kemal, İstanbul’dan 16 Mayısta Bandırma Vapuru ile yola çıkmıştır. 19 Mayıs günü Samsun’a ayak basar. İngilizlerin asker bulundurduğu bu şehirden kısa süre sonra ayrılır. Anadolu’da kurtuluş çarelerine girişir. Derhal ordu komutanları ve valilerle telgraflar yoluyla görüşür. Yunan Ordusu da İzmir’den sonra Manisa ve Aydın’ı işgal eder. Mustafa Kemal Paşa, düşmanın ilerleyişini durdurmak için protesto toplantıları yapmayı öğütler. Memleket halkını tüm olumsuzluklara rağmen birlik halinde tutmak için çabalara girişir. Samsun’dan Havza yoluyla Amasya’ya gelir. 22 Haziranda görüşlerini açıklayan bir genelge yayınlar. Komutanlar vasıtasıyla bunu memleket halkına duyurur. Genelgenin sekiz maddesi de önemlidir. Fakat üçüncü madde şu şekilde yazılmıştır. “Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.”[3] Memleketin bu kötü koşullarında da milletine güvenmektedir. Diğer önemli maddelerde Erzurum ve Sivas’ta kongreler yapılabilmesi için delege seçilmesi, seçilenlerin güvenlik içinde Sivas’a ulaşmalarının sağlanmasını da Tokat yoluyla Sivas’a ve oradan Erzurum’a hareket eder. İstanbul, Mustafa Kemal’i geri çağırmaktadır. Önce Erzurum’da ve bilahare Sivas’ta toplantılar düzenlenecektir. Mustafa Kemal’i adım adım takip eden İngilizler padişah hükümetini sıkıştırıp, onun İstanbul’a döndürülmesini isterler. Sekiz Hazirandan sekiz Temmuza kadar İstanbul Mustafa Kemal’in geri gelmesini bildiren telgraflar yollanır. Nihayet 8 Temmuzu 9’a bağlayan gece ipler tamamen koptuğundan Kemal Paşa çok sevdiği askerlik mesleğinden ayrılır. Keyfiyet ordulara ve millete duyurulur.  

               Bunun üzerine kimi vilayetlerde bulunan ordu komutanları görevini bırakıp İstanbul’a gider. 23 Temmuz 1919 günü Erzurum kongresi toplanır. 4–11 Eylül tarihlerinde Sivas Kongresinde vatanın kurtuluşu için çareler aranır. Sivas’ta bir kısım delege Amerikan mandasına yönelir. 11 Eylül 1919 günü bir temsil heyeti seçilerek toplantı tamamlanır. Mustafa Kemal Kırşehir yoluyla 27 Aralık 1919 tarihinde Ankara’ya ulaşır.

            Asıl önemli konu, askerlikten ayrıldığı günden onbir gün sonra Mazhar Müfit sorar:

“Muvaffakiyet takdirinde hükümet şekli ne olacaktır” Cevap:

 “Cumhuriyet olacaktır”  [4]

          Gazi Mustafa Kemal Samsun’a ayak bastığı gün kafasında belirlediği yol Cumhuriyet yoluydu.  Kurtuluş Savaşı sonunda Türk Halkının gösterdiği başarıyı şöyle yorumlar:

“Türkiye’nin bugünkü mücadelesi, yalnız kendi nam ve hesabına olsaydı belki daha kısa, daha az kanlı olur ve daha çabuk bitebilirdi. Türkiye, büyük ve mühim bir gayret sarf ediyor. Çünkü müdafaa ettiği, bütün mazlum milletlerin, bütün doğunun davasıdır.” [5]

            Mustafa Kemal’in tutuğu siyasi, ekonomik ve kültürel yol bağımsızlık isteyen tüm uluslara örnek oldu.

 

[1] Falih Rıfkı Atay, Atatürk’ün Bana Anlattıkları, İst. 1955, s.97,

[2] Kemal Atatürk, Nutuk, 1962 İst. Milli Eğitim Basımevi, s.13,

[3] Age, s.31,

[4] Ord. Prof. Dr. Sadi Irmak, Atatürk ve Meclis, (20 Temmuz 1919)

[5] Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, II, s.40,



Yazarın Tüm Yazıları
Atatürk’ün fikir hayatına katkıda bulunan etmenler 9 Kasım 2023, Perşembe
ALİAĞA’NIN KURTULUŞU 13 Eylül 2023, Çarşamba
BÜYÜK TAARRUZ (Yeni Kitaptan) 1 Eylül 2023, Cuma
Sevgi üzerine düşünceler 14 Ağustos 2023, Pazartesi
HER ÇOCUĞUN ANNESİ BİR MELEKTİR 13 Mayıs 2023, Cumartesi
BABAM BİR EĞİTMENDİ 2 Mayıs 2023, Salı
CEHALETİN ÜZERİNE YÜRÜYEN GENÇLER 1 Mayıs 2023, Pazartesi
ATATÜRK KIYI EGE’YE VE ALİAĞA’YA NİÇİN GELDİ? 12 Nisan 2023, Çarşamba
MUSTAFA KEMAL’İN YURT GEZİLERİ 11 Nisan 2023, Salı
SEKİZ MARTI DÜŞÜNÜYORUM 8 Mart 2023, Çarşamba
ALİAĞA’NIN KURTULUŞUNUN YÜZÜNCÜ YILI 14 Eylül 2022, Çarşamba
BAŞKOMUTANLIK MEYDAN SAVAŞI 30 Ağustos 2022, Salı
ŞU İZMİR’DEN NE GELİR? 23 Ağustos 2022, Salı
1 TEMMUZ GÜNÜ 1 Temmuz 2022, Cuma
ÇEVRENE İYİ BAK- İYİ DAVRAN- İYİ GELECEK BUL 4 Haziran 2022, Cumartesi
KADINA SAYGILI OL 7 Mayıs 2022, Cumartesi
KURTARICININ DOĞDUĞU YER ÇANAKKALEDİR 25 Mart 2022, Cuma
MÜZELERDE GÖRÜLEN SANAT ESERLERİNDEKİ KADIN FİGÜRLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME 7 Mart 2022, Pazartesi
ATEŞ VE KOR 21 Şubat 2022, Pazartesi
GÜZELHİSAR’IN GÜLLERi, KARANFİLLERİ 4 Şubat 2022, Cuma
GÜZELHİSAR’DA HAMAMLAR 22 Ocak 2022, Cumartesi
TÜRKLERDE HAMAM 20 Ocak 2022, Perşembe
ALTMIŞ YIL ÖNCESİNDE OLAĞAN BİR GÜN 8 Ocak 2022, Cumartesi
BİR KÖY ÖĞRETMENİNİN ANILARI 9 Kasım 2021, Salı
TÜRK DİLİ MİLLETİN KALBİDİR, ZİHNİDİR 27 Eylül 2021, Pazartesi
KURTULUŞA DOĞRU 26 Ağustos 2021, Perşembe
EGE’DE BÜYÜK TAARRUZ ÖNCESİ VE SONRASI 25 Ağustos 2021, Çarşamba
GÜZELHİSAR-I MENEMEN 1 Temmuz 2021, Perşembe
İSTANBUL- SAMSUN YOLU İSTİKLAL YOLUDUR 19 Mayıs 2021, Çarşamba
MART AYI DERT AYI 4 Mart 2021, Perşembe
GÜZELHİSAR ÇAYINDA GELENEKSEL BALIKÇILIK 9 Aralık 2020, Çarşamba
BİR KIYI KENTÇİĞİNİN KURTULUŞU 12 Eylül 2020, Cumartesi
YİRMİ ALTI AĞUSTOS’TAN OTUZ AĞUSTOS’A 26 Ağustos 2020, Çarşamba
ANADOLU’YU VE ÜLKESİNİ ÇOK SEVEN BİR ADAM 10 Ağustos 2020, Pazartesi
DENİZ KELİMESİ TÜRKÇE MİDİR? 1 Temmuz 2020, Çarşamba
19 MAYIS’I ASLA UNUTMA 19 Mayıs 2020, Salı
ANA SEVGİSİ 8 Mayıs 2020, Cuma
SALGIN HASTALIKLAR 6 Nisan 2020, Pazartesi
RADYO 13 Şubat 2020, Perşembe
HER YENİ BİR UMUT OLUR MU? 10 Ocak 2020, Cuma
MİS GİBİ GÜZEL İŞLER 21 Aralık 2019, Cumartesi
ŞU KARŞIKİ DAĞ DUMANLI DAĞ 10 Ekim 2019, Perşembe
BAĞIMSIZLIK SAVAŞIMIZIN YAPILDIĞI TOPRAKLARDAN SİZLERE SELAM GETİRDİM 12 Eylül 2019, Perşembe
MERHABA YEŞİL 3 Temmuz 2019, Çarşamba
MÜZELER HAFTASI GEÇİP GİDERKEN 25 Mayıs 2019, Cumartesi
ANAYASALAR VE EĞİTİM 11 Nisan 2019, Perşembe
UFAK TEFEK ŞEYLER 19 Şubat 2019, Salı
KENTLER HUZUR VEREN OTURMA YERLERİ OLMALI 1 Şubat 2019, Cuma
TAKVİMLERDEN YAPRAKLAR 22 Ocak 2019, Salı
YAREN DAĞI’NIN TEPESİNE ÇIKIP BAĞIRSAM MI? 13 Aralık 2018, Perşembe
TÜRK HARF DEVRİMİ VE MİLLET MEKTEPLERİNİN ÇAĞRIŞTIRDIKLARI 26 Kasım 2018, Pazartesi
TÜRKİYE’DE DEĞİŞİM CUMHURİYETLE BAŞLADI 1 Kasım 2018, Perşembe
CUMHURİYET BAYRAMI ANILARI 31 Ekim 2018, Çarşamba
DENİZ, DENİZ AKDENİZ 13 Eylül 2018, Perşembe
ANALAR VE ANA SEVGİSİ 14 Mayıs 2018, Pazartesi
KÖY ENSTİTÜLERİ 14 Nisan 2018, Cumartesi
SEKSEN DÖRT YIL ÖNCEYDİ- ALİAĞALILAR MUSTAFA KEMAL’İ GÖRDÜ 13 Nisan 2018, Cuma
SU NİMETTİR 22 Mart 2018, Perşembe
KADIN VE ÇOCUK 7 Mart 2018, Çarşamba
EĞİTİM VE ÖĞRETİM BİRLİĞİ 1 Mart 2018, Perşembe
KIRMIZI ŞERİTLİ MADALYALAR VE DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ 5 Şubat 2018, Pazartesi
UYGARLIK VE KADIN 5 Aralık 2017, Salı
EYLÜL AYINI SEVMEYEN VAR MI? 14 Eylül 2017, Perşembe
BU VATAN TÜRK MİLLETİNİNDİR 31 Ağustos 2017, Perşembe
ZEYTİNLERE DOKUNMAYIN EFENDİLER 21 Ağustos 2017, Pazartesi
YURDUMUN SINIRLARI NASIL ÇİZİLDİ 24 Temmuz 2017, Pazartesi
DENİZCİLİK BAYRAMI 28 Haziran 2017, Çarşamba
HER AYIN ÜÇÜNCÜ HAFTASINDA MÜZELER ÜCRETSİZ OLSUN 1 Haziran 2017, Perşembe
CUMHURİYETE GİDEN YOLUN BAŞI ONDOKUZ MAYIS 19 Mayıs 2017, Cuma
ANA OLMAK 13 Mayıs 2017, Cumartesi
HERKESİN HIZIRI İLYASI FARKLI 5 Mayıs 2017, Cuma
SEVİLEN AY MAYIS 1 Mayıs 2017, Pazartesi
ÇEŞMELER 29 Mart 2017, Çarşamba
DENİZKIZLARI- DENİZİN KADINLARI 16 Mart 2017, Perşembe
DOKUZLARDAN-ONÜÇLERE 15 Şubat 2017, Çarşamba
SARSILMAK, SALLANMAK, KORKMAK 9 Şubat 2017, Perşembe
TAŞMAK COŞMAK VE KONTROL 1 Şubat 2017, Çarşamba
HER BELDEYE BİR ABDURRAHMAN 10 Ocak 2017, Salı
GİT GEMİ DEMİR ATMA BU LİMANA (2 ) 28 Aralık 2016, Çarşamba
GİT GEMİ DEMİR ATMA BU LİMANA 27 Aralık 2016, Salı
MUSTAFA KEMAL VE ASKERİ İZMİR YOLLARINDA 16 Eylül 2016, Cuma
DUMANLIDAĞI KAZILARI 3 Eylül 2016, Cumartesi
ALİAĞA ÇEVRESİNDE XIX YÜZYIL SONU ARKEOLOJİK KAZILAR 27 Ağustos 2016, Cumartesi
ARAPÇİFTLİĞİ SATILIK 20 Ağustos 2016, Cumartesi
NEMRUT ( KYME ) KAZILARI FOÇA’DAN SORULDU 13 Ağustos 2016, Cumartesi
HUKUK KÖŞESİ 19 Şubat 2016, Cuma