6 Kasım 2024, Çarşamba

MUSTAFA KEMAL VE ASKERİ İZMİR YOLLARINDA

16 Eylül 2016, Cuma

     


Cevat YILDIRIM

            Mondros Mütarekesi ile Türklerin eli, kolu bağlandı,  silahları alındı. Yapılan çatışmazlık antlaşmasına dayanarak Avrupa’nın büyük devletleri ülkemizin birçok yerini işgal etti. Yunanlıları gemilere doldurup İzmir’e çıkardılar. 

            Emperyalistler Yunanistan’ı önden çekip, arkadan iterek Anadolu içlerine gönderdiler. İstanbul’daki iktidar sahipleri yabancıların desteği ile koltuklarda otururken, asla yurdu ve ulusu düşünmedi.  Yunan ordusu ülkemizin bağrına sokuldu. Türklerin ordusu yoktu. Parası yoktu. Ulus, yorgun, isteksiz ve bitkindi. Halkımız evlatlarının çoğunu, İmparatorluğun geniş toprakları üzerindeki savaşlarda kaybetmişti. İzmir’den ileriye doğru yürüyüşe geçen Yunanlılar vardıkları yerlerde halkımıza türlü eziyetler yaptı. Tapınak ve evleri yaktı. (*)

            Mustafa Kemal iyi bir örgütleme ile ulusun maddi ve manevi güçlerini bir araya getirdi. Kısa sürede meclis, sonra ordu kuruldu. Büyük devletlerin kuklası Yunanlılar, İnönü ve Sakarya Savaşları ile durduruldu. Yunan askeri güçleri, Afyon yakınlarında İngiliz subaylarının sökülemez dedikleri siperlere yerleşti.

          Hücum sırası Türkiye Büyük Millet Meclisi ordularına gelmişti. Bir yıla yakın sürede ordumuzun ihtiyaçları giderildi.  Yabancıları ülkeden çıkarmak gerekirdi. Mustafa Kemal  başkomutandı. 1922 yılı Ağustosunun 26’sında Afyonkarahisar topraklarında Yunan ordusuna taarruz edildi. Yunan cephesi iki günde çöktü. Afyon’u bırakan Yunan askerleri Kütahya yönüne çekildi. Türk Ordusu düşman kuvvetleri, Dumlupınar ve Aslıhanlar arasındaki topraklarda çembere aldı. Büyük çoğunluğu yok edildi. Mustafa Kemal’den ilk hedefin Akdeniz olduğu emrini alan Türk askeri durur mu? Kaçanlar etrafa fazla zarar vermemesi için yakın takibe alındı. Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk diğer komutanlarla birlikte İzmir’e doğru hareket etti. 9 Eylül 1922 akşamüzeri o zamanki adı Nif olan kasabaya geldi.  İzmir’i seyredecek bir yer aradı. Nifliler (Kemalpaşa Kazası) Belkahve’yi önerdiler. Gazi Mustafa Kemal buradan dürbünle İzmir’i ve denizi seyretti.

             Kemal Atatürk, İzmir’de yabancı gemileri, sokaklarda dolaşan Türk askerini Kadifekale’deki Türk bayrağının dalgalanışını izledi. Güneş, mavi sularda yiterken aklına bir ay kadar önce yaveri ile aralarında geçen konuşma gelmiş olabilir miydi? (**) Emperyalistlerin Anadolu’ya çıkardığı Yunan ordusu kahrolurken, Avrupa’daki ağababaları da şaşkınlık içinde makamını bırakmak zorunda kaldı. İşte Atatürk, İzmir güneşi son ışıklarını Nif dağlarına gönderirken burada ülkemizin geleceğini görüyordu. “Bu istiklali tam, laik Türkiye Cumhuriyeti idi.” O düşünülen fikirler şimdi çok yakındı.(***)

            Mustafa Kemal ordunun İzmir’e girişini seyrettikten sonra gönül rahatlığıyla Nif’e döndü. Burada komutanlar ve arkadaşlarıyla neşeli bir şekilde geceyi geçirdi. Sabah yanında Fevzi Paşa ve Yaveri Salih Bozok ile İzmir’e girdi. İzmir onun çok sevdiği kentlerden biriydi. Daha sonra annesini burada toprağa verdi.

            İzmir düşmandan temizlenmişti. Kuzey Ege’de ve Marmara’nın güneyinde Yunan ordusunun artıkları henüz ülkemizden çıkmamıştı. Aydın taraflarından gelen bir Yunan askeri birliği henüz gemiye binememişti. Düşman kuvvetler, İzmir’in batısına, Ege Denizine doğru yol alırken yollarda rastladığı binalara ve insanlara zarar veriyordu. O birlikler Urla Çeşme taraflarında takip edildi. Kaçanların bir kısmı Yunan gemilerine binebildi. Bir kısmı da ordumuza teslim oldu. 12 Eylülde Urla kazası kurtarıldı. Yarımadanın temizlenmesi birkaç gün daha sürecekti. Bergama, Kınık tarafından Batı Cephesi Kumandanlığına öyle bir haber gelmişti ki; İç Batı Anadolu’dan ayrılan Yunanistan askeri birlikleri Balıkesir Akhisar yoluyla Dikili’ye ulaşmak istiyordu. Onları gerilerden takip eden Türk askeri olsa da düşman Bergama tarafındaki köylere zarar verebilirdi. İzmir’de bulunan süvari birliğine acele Karşıyaka’dan Ayvalık yönünde hareket etme emri verildi. Menemen’de bulunan askeri birlikten görevlendirilen bir takım kadar asker 11 Eylül 1922 günü Foça’ya geldi. Birliğe teğmen Ömer Efendi kumanda ediyordu. Asker, hükümet binasına ulaştığında göndere Türk bayrağı çekildi.  

            II. Süvari Tümeni, 13 Eylül günü Karşıyaka’dan hareket etti. Menemen-Aliağa-Reşadiye (Zeytindağ) yoluyla yürüyüşe geçti. Reşadiye İskelesi civarında gecelemek üzere konakladı. Türk Askeri Birliği Eylülün 13.ünde Aliağa’dan geçerken nöbet, arama ve tarama için iki manga asker bıraktı. 14 Eylülde Bergama’yı kurtardı. Askerimiz 15 Eylülde hem Alaçatı’ya hem de Ayvalık’a şanlı bir şekilde girdi.

            18 Eylülde Balıkesir’in Biga ve Erdek kasabaları Türk askerine teslim edildi. Bu kazalar da düşmandan temizlendi.   

             29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyet kuruldu.

            Yurdumuzdan yabancı askerleri kovmuştuk. Fakat ülkede yol yoktu. Çok az olan demiryolları da yabancıların elindeydi. Anadolu tüccarı mal almak için yakın kasabalara gidemiyordu. Osmanlı Devleti Avrupa’dan borç almıştı. Bunları Cumhuriyet hükümetleri 1950 yılına kadar taksitler halinde ödedi. Yunanistan’da bulunan soydaşlarımızın ülkemize getirtilmesi, Türkiye’de bulunan Ortodoks inancına sahip kişilerin de Lozan Antlaşması ek sözleşmesine göre Yunanistan’a gönderilmesi konusu iki devlet arasında kabul edildi. İzmir’e ilk göç kafilesi,1923 yılı Aralık ayında Hanya’dan geldi. 1924 yılı Şubat ve Mart aylarından itibaren iki yıl içinde İzmir’e deniz yoluyla çok göçmen geldi. Lozan anlaşmasına dayanarak yapılan bu göçe “Mübadele” denir ki; karşılıklı değiş tokuş anlamına gelir.(****)

           Yurdumuzda her şey güllük gülistanlık değildi. Yeterli gemimiz yoktu. İtalyan ve Rus gemilerine de para ödenerek aynı inanca sahip olanlar taşındı. 

            Gelen göçmenleri üretici duruma getirmek için araç ve gerece gereksinme vardı. Para bulundu. Yurt içi, demir yollarla örüldü. Olanak oranında karayolları yapılmaya başlandı.

            Kurtuluş Savaşı sonunda Atatürk’ün askerinin geçtiği yollardan Selanik vilayetinin, Kavala, Drama, Serfiçe, Kayalar, Langaza gibi kazalardan, adalardan birçok mübadil limanlara indirildi. İzmir’e gelenler, at ve öküz arabalarıyla İzmir Anadolu Caddesinden kuzeye doğru yöneldiler. Aliağa, Bergama,  Foça ve Menemen kazalarına arabalarını sürdüler.  

            Mübadiller kısa zamanda üretici duruma geçip Türk bayrağını yücelttiler.

            Ege’nin il ve ilçelerinin kurtuluş günlerinin yaşandığı bu haftada iç dünyam beni geçmiş yıllara götürdü. Dedem, Doğu Cephesinde, babamın amcası Galiçya’da şehit oldu. Kurtuluş Savaşında da 13.000 den fazla şehit verdik. Son yıllarda yurdumuzu parçalamak isteyenlere karşı yapılan uğraşta; sayısız şehidimiz oldu. Halen kayıp veriliyor. Geçmişte ve şimdi anaların, küçük yavruların yüreği burkuldu. Tüm şehitlerimizin ruhları şad olsun!      

 

 (*)Cevat Yıldırım, Güzelhisar II. Baskı, s.253,254, Aliağa kent kitaplığı,  - Prof. Dr. Metin Ayışığı’nın Yunan Mezalimini anlatan makalesi.

(**) Atatürk, Büyük Taarruzun başlamasından on beş gün önce askeri teftiş için Ankara’dan Akşehir’e giderken Biçer istasyonunda trenden inip, otomobile bindi. O sırada yaveri Salih Bozok’un ne düşündüğünü sorması üzerine “Eğer düşündüğümü uygulayacak zaman bulursam ki; bulacağımı tahmin ediyorum – Cihanın gözlerini kamaştıracak bir manzara meydana gelecektir” dedi.  Bu öngörüsü 9–10 Eylülde gerçekleşiyordu. 

(***) Türkiye, 24 Temmuz 1924 tarihinde Lozan Antlaşmasıyla “Milli yemin sınırlarını” garanti altına aldı.  Padişahlık makamı kendiliğinden yok oldu. Geleceğimize zarar verecek halifelik de yasa ile kaldırıldı.  Kıyafette uygar esaslar kabul edildi. Yurttaşlar yasası medeni ülkelerde olduğu gibi kabul gördü. Bunların en önemlisi sayılan “yazı “devrimi” geçekleşti. Dil ve tarih alanında inceleme ve araştırmalar yapıldı. Vb.

(****) Mübadele konusunda daha geniş bilgi isteyenler, Bkz. Cevat Yıldırım’ın Aliağa Cumhuriyet Dönemi kitabı,  s.53.54.55.56.57.58.59.60.61.62.63.64 ve 65. sayfalar.



Yazarın Tüm Yazıları
Atatürk’ün fikir hayatına katkıda bulunan etmenler 9 Kasım 2023, Perşembe
ALİAĞA’NIN KURTULUŞU 13 Eylül 2023, Çarşamba
BÜYÜK TAARRUZ (Yeni Kitaptan) 1 Eylül 2023, Cuma
Sevgi üzerine düşünceler 14 Ağustos 2023, Pazartesi
HER ÇOCUĞUN ANNESİ BİR MELEKTİR 13 Mayıs 2023, Cumartesi
BABAM BİR EĞİTMENDİ 2 Mayıs 2023, Salı
CEHALETİN ÜZERİNE YÜRÜYEN GENÇLER 1 Mayıs 2023, Pazartesi
ATATÜRK KIYI EGE’YE VE ALİAĞA’YA NİÇİN GELDİ? 12 Nisan 2023, Çarşamba
MUSTAFA KEMAL’İN YURT GEZİLERİ 11 Nisan 2023, Salı
SEKİZ MARTI DÜŞÜNÜYORUM 8 Mart 2023, Çarşamba
ALİAĞA’NIN KURTULUŞUNUN YÜZÜNCÜ YILI 14 Eylül 2022, Çarşamba
BAŞKOMUTANLIK MEYDAN SAVAŞI 30 Ağustos 2022, Salı
ŞU İZMİR’DEN NE GELİR? 23 Ağustos 2022, Salı
1 TEMMUZ GÜNÜ 1 Temmuz 2022, Cuma
ÇEVRENE İYİ BAK- İYİ DAVRAN- İYİ GELECEK BUL 4 Haziran 2022, Cumartesi
KADINA SAYGILI OL 7 Mayıs 2022, Cumartesi
KURTARICININ DOĞDUĞU YER ÇANAKKALEDİR 25 Mart 2022, Cuma
MÜZELERDE GÖRÜLEN SANAT ESERLERİNDEKİ KADIN FİGÜRLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME 7 Mart 2022, Pazartesi
ATEŞ VE KOR 21 Şubat 2022, Pazartesi
GÜZELHİSAR’IN GÜLLERi, KARANFİLLERİ 4 Şubat 2022, Cuma
GÜZELHİSAR’DA HAMAMLAR 22 Ocak 2022, Cumartesi
TÜRKLERDE HAMAM 20 Ocak 2022, Perşembe
ALTMIŞ YIL ÖNCESİNDE OLAĞAN BİR GÜN 8 Ocak 2022, Cumartesi
BİR KÖY ÖĞRETMENİNİN ANILARI 9 Kasım 2021, Salı
TÜRK DİLİ MİLLETİN KALBİDİR, ZİHNİDİR 27 Eylül 2021, Pazartesi
KURTULUŞA DOĞRU 26 Ağustos 2021, Perşembe
EGE’DE BÜYÜK TAARRUZ ÖNCESİ VE SONRASI 25 Ağustos 2021, Çarşamba
GÜZELHİSAR-I MENEMEN 1 Temmuz 2021, Perşembe
İSTANBUL- SAMSUN YOLU İSTİKLAL YOLUDUR 19 Mayıs 2021, Çarşamba
MART AYI DERT AYI 4 Mart 2021, Perşembe
GÜZELHİSAR ÇAYINDA GELENEKSEL BALIKÇILIK 9 Aralık 2020, Çarşamba
BİR KIYI KENTÇİĞİNİN KURTULUŞU 12 Eylül 2020, Cumartesi
YİRMİ ALTI AĞUSTOS’TAN OTUZ AĞUSTOS’A 26 Ağustos 2020, Çarşamba
ANADOLU’YU VE ÜLKESİNİ ÇOK SEVEN BİR ADAM 10 Ağustos 2020, Pazartesi
DENİZ KELİMESİ TÜRKÇE MİDİR? 1 Temmuz 2020, Çarşamba
19 MAYIS’I ASLA UNUTMA 19 Mayıs 2020, Salı
ANA SEVGİSİ 8 Mayıs 2020, Cuma
SALGIN HASTALIKLAR 6 Nisan 2020, Pazartesi
RADYO 13 Şubat 2020, Perşembe
HER YENİ BİR UMUT OLUR MU? 10 Ocak 2020, Cuma
MİS GİBİ GÜZEL İŞLER 21 Aralık 2019, Cumartesi
ŞU KARŞIKİ DAĞ DUMANLI DAĞ 10 Ekim 2019, Perşembe
BAĞIMSIZLIK SAVAŞIMIZIN YAPILDIĞI TOPRAKLARDAN SİZLERE SELAM GETİRDİM 12 Eylül 2019, Perşembe
MERHABA YEŞİL 3 Temmuz 2019, Çarşamba
MÜZELER HAFTASI GEÇİP GİDERKEN 25 Mayıs 2019, Cumartesi
ANAYASALAR VE EĞİTİM 11 Nisan 2019, Perşembe
UFAK TEFEK ŞEYLER 19 Şubat 2019, Salı
KENTLER HUZUR VEREN OTURMA YERLERİ OLMALI 1 Şubat 2019, Cuma
TAKVİMLERDEN YAPRAKLAR 22 Ocak 2019, Salı
YAREN DAĞI’NIN TEPESİNE ÇIKIP BAĞIRSAM MI? 13 Aralık 2018, Perşembe
TÜRK HARF DEVRİMİ VE MİLLET MEKTEPLERİNİN ÇAĞRIŞTIRDIKLARI 26 Kasım 2018, Pazartesi
TÜRKİYE’DE DEĞİŞİM CUMHURİYETLE BAŞLADI 1 Kasım 2018, Perşembe
CUMHURİYET BAYRAMI ANILARI 31 Ekim 2018, Çarşamba
DENİZ, DENİZ AKDENİZ 13 Eylül 2018, Perşembe
ANALAR VE ANA SEVGİSİ 14 Mayıs 2018, Pazartesi
KÖY ENSTİTÜLERİ 14 Nisan 2018, Cumartesi
SEKSEN DÖRT YIL ÖNCEYDİ- ALİAĞALILAR MUSTAFA KEMAL’İ GÖRDÜ 13 Nisan 2018, Cuma
SU NİMETTİR 22 Mart 2018, Perşembe
KADIN VE ÇOCUK 7 Mart 2018, Çarşamba
EĞİTİM VE ÖĞRETİM BİRLİĞİ 1 Mart 2018, Perşembe
KIRMIZI ŞERİTLİ MADALYALAR VE DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ 5 Şubat 2018, Pazartesi
UYGARLIK VE KADIN 5 Aralık 2017, Salı
EYLÜL AYINI SEVMEYEN VAR MI? 14 Eylül 2017, Perşembe
BU VATAN TÜRK MİLLETİNİNDİR 31 Ağustos 2017, Perşembe
ZEYTİNLERE DOKUNMAYIN EFENDİLER 21 Ağustos 2017, Pazartesi
YURDUMUN SINIRLARI NASIL ÇİZİLDİ 24 Temmuz 2017, Pazartesi
DENİZCİLİK BAYRAMI 28 Haziran 2017, Çarşamba
HER AYIN ÜÇÜNCÜ HAFTASINDA MÜZELER ÜCRETSİZ OLSUN 1 Haziran 2017, Perşembe
CUMHURİYETE GİDEN YOLUN BAŞI ONDOKUZ MAYIS 19 Mayıs 2017, Cuma
ANA OLMAK 13 Mayıs 2017, Cumartesi
HERKESİN HIZIRI İLYASI FARKLI 5 Mayıs 2017, Cuma
SEVİLEN AY MAYIS 1 Mayıs 2017, Pazartesi
ÇEŞMELER 29 Mart 2017, Çarşamba
DENİZKIZLARI- DENİZİN KADINLARI 16 Mart 2017, Perşembe
DOKUZLARDAN-ONÜÇLERE 15 Şubat 2017, Çarşamba
SARSILMAK, SALLANMAK, KORKMAK 9 Şubat 2017, Perşembe
TAŞMAK COŞMAK VE KONTROL 1 Şubat 2017, Çarşamba
HER BELDEYE BİR ABDURRAHMAN 10 Ocak 2017, Salı
GİT GEMİ DEMİR ATMA BU LİMANA (2 ) 28 Aralık 2016, Çarşamba
GİT GEMİ DEMİR ATMA BU LİMANA 27 Aralık 2016, Salı
MUSTAFA KEMAL VE ASKERİ İZMİR YOLLARINDA 16 Eylül 2016, Cuma
DUMANLIDAĞI KAZILARI 3 Eylül 2016, Cumartesi
ALİAĞA ÇEVRESİNDE XIX YÜZYIL SONU ARKEOLOJİK KAZILAR 27 Ağustos 2016, Cumartesi
ARAPÇİFTLİĞİ SATILIK 20 Ağustos 2016, Cumartesi
NEMRUT ( KYME ) KAZILARI FOÇA’DAN SORULDU 13 Ağustos 2016, Cumartesi
HUKUK KÖŞESİ 19 Şubat 2016, Cuma