6 Kasım 2024, Çarşamba

TÜRKLERDE HAMAM

20 Ocak 2022, Perşembe

     


Cevat YILDIRIM

(Kahve Yemen’den gelir / Bülbül Çemenden gelir/ Yâri güzel olan /  Her gün hamamdan gelir. )

Grek seyyahı Priskos Roma elçiliği yaptığı  (410-420) yıllarında Attila’nın adamlarından Onegesius’un yaptırdığı hamamlardan da konu açar. Kültigin anıtında “ Üze Türk tengrisi Türk ıduk yüri subı ança itmiş “tümcesi yer alır. Der ki (Türk Tanrısı kutsal suyu öylece düzenlemiş ) Orta Asya’da Türklerin çadır hamamları vardı. Taş, tuğla ve mermer hamamlarla Türkler Anadolu’ya geldikten sonra tanıştı. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubat savaşa giderken araba üzerinde çadır hamam götürdüğü kaynaklarda yer aldı. Roma Hamamları önü revaklı bir avlu ile çevriliydi. Osmanlılar da Roma hamamlarından örnek alıp, revaklar yerine dört eyvan sistemini uyguladılar, dört kola birer oda inşa ettiler.  Roma hamamlarında avludan sonra soyunma odası vardır. İkinci oda soğuk su ile yıkanılan bölümdü. İlk hamamlarda havuz da bulunurdu. Bu bülümden sonra ılıklık adı verilen bölüme geçilirdi. Bunun arkasından sıcak bölüme geçilirdi. Asıl yıkanma yeri burasıdır. Ayrıca odalara sıcak su sağlayan “külhan” adı verilen ocak kısmı yer aldığı bilinir. 

        Türk hamamlarında havuz yerine kurnalar ve “göbek taşı” vardır ki buralarda ter atmak için dinlenilirdi.  Osmanlı hamamları sadece yıkanılan yer değildi. Burada gelin hamamı, damat hamamı, sünnet hamamı, kırk hamamı düzenlenirdi. Halkın ilgisi büyüktü. Hamamlar sohbet ve eğlence yeriydi. Avrupalı ressamların çoğu duydukları ile çok sayıda Türk hamamı tablosu yaptı. Edebiyatımızda hamamlarla ilgili çok miktarda atasözü vardır. İşte üç tanesi: “Hamama giren terler. Fakire din iman, beylere han hamam. Hamama gider kurna beğenmez, düğüne gider zurna beğenmez”

Osmanlı padişahları, vezirleri, bazı önemli kişiler şehirlere hamamlar yaptırmıştır. Bursa’da Baba Sultan Hamamı Orhan Gazi (1324-1362) döneminde yapıldı. İkinci başkent Edirne’de hükümdarların çok sayıda hamamı vardır. Bunlar külliye olarak yapıldı. Cami, medrese, hamam, imaret bir aradaydı. Edirne’de bağımsız hamamlar da vardı.  Bilinen en eski hamam Tahtakale hamamı olup 1435 tarihinde yapıldığı kaynaklarda yer aldı. Edirne’de diğer tarihi bir hamam Mezitbey Hamamı’dır. Edirne’de öğrenciyken haftada bir bu hamama gider arkadaşlarla yıkanırdık. Anımsadığım kadarıyla hamamın sıcaklık denilen halvet kısmında dört oda vardı. Her odada üç kurna bulunurdu. Sıcak suyun aktığı yerde küçük kazan şeklinde mermer bir tekne vardı. Bundan önceki büyük salonda “göbek taşı” adı verilen altıgen biçimli mermer seki şeklinde sıcak bir yüzey vardı ki müşteriler taş üzerinde dinlenir, ter atardı. Salondan önce soğukluk adı verilen bir kısım görülürdü.. Musluklardan soğuk su akardı. Kapıya yakın camekânlı bölümde gelenler soyunur, görevliden havlu ve peştamal alırdı. Peştamalı beline bağlayan kişi yıkanma yerine girerdi. Anlattığım halk tipi tarihi bir hamamdı. Şehirde günümüzde Osmanlı hamamları gibi “saunalar” var.

İstanbul’da Fatih’in on dokuz tane çarşı hamamı yaptırdığı söylenir.  Hürrem Sutan’ın Ayasofya’da yaptırdığı hamamın çok lüks olduğu anlatılır.  Bu hamama girip yıkanmak kısmet olmadı. Dıştan muhteşem mermer bir kapısı var.  Kapı beyaz mermer ve kırmızı taşlarla çerçevelenmiştir. Osmanlılar Balkanları almadan önce oraya giden pirler, dervişler yerleşip uygun yere tekke kurardı. Issız yerlere inşa edilen binalar yanında tarım yapan Türk alperenleri gelip-geçen yolcuları sofralarına davet eder karınlarını doyururdu. Tekkeden geçen insanlar gördükleri temizlik ve yardımlaşma karşısında birçoğu Müslüman olurdu. Türklerin adaleti duyulup, yayıldığında Osmanlı padişahına haber uçurulurdu. Türk görevliler adı belirlenen memlekete gelip karşılıksız, çeşme, hamam, imaret ve cami inşa ederdi. Oluşan toplulukta imaretten yararlananlar çok kişi olurdu. Balkanlarda bazı kentler kılıçsız feth edildi. Sebebi yapılan yücegönüllülük olsa gerektir.

 Zira bir Türk özsözü şöyle der: “Sev seni seveni hak ile yeksan ise, sevme seni sevmeyeni Mısır’a sultan ise”

   

 

 



Yazarın Tüm Yazıları
Atatürk’ün fikir hayatına katkıda bulunan etmenler 9 Kasım 2023, Perşembe
ALİAĞA’NIN KURTULUŞU 13 Eylül 2023, Çarşamba
BÜYÜK TAARRUZ (Yeni Kitaptan) 1 Eylül 2023, Cuma
Sevgi üzerine düşünceler 14 Ağustos 2023, Pazartesi
HER ÇOCUĞUN ANNESİ BİR MELEKTİR 13 Mayıs 2023, Cumartesi
BABAM BİR EĞİTMENDİ 2 Mayıs 2023, Salı
CEHALETİN ÜZERİNE YÜRÜYEN GENÇLER 1 Mayıs 2023, Pazartesi
ATATÜRK KIYI EGE’YE VE ALİAĞA’YA NİÇİN GELDİ? 12 Nisan 2023, Çarşamba
MUSTAFA KEMAL’İN YURT GEZİLERİ 11 Nisan 2023, Salı
SEKİZ MARTI DÜŞÜNÜYORUM 8 Mart 2023, Çarşamba
ALİAĞA’NIN KURTULUŞUNUN YÜZÜNCÜ YILI 14 Eylül 2022, Çarşamba
BAŞKOMUTANLIK MEYDAN SAVAŞI 30 Ağustos 2022, Salı
ŞU İZMİR’DEN NE GELİR? 23 Ağustos 2022, Salı
1 TEMMUZ GÜNÜ 1 Temmuz 2022, Cuma
ÇEVRENE İYİ BAK- İYİ DAVRAN- İYİ GELECEK BUL 4 Haziran 2022, Cumartesi
KADINA SAYGILI OL 7 Mayıs 2022, Cumartesi
KURTARICININ DOĞDUĞU YER ÇANAKKALEDİR 25 Mart 2022, Cuma
MÜZELERDE GÖRÜLEN SANAT ESERLERİNDEKİ KADIN FİGÜRLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME 7 Mart 2022, Pazartesi
ATEŞ VE KOR 21 Şubat 2022, Pazartesi
GÜZELHİSAR’IN GÜLLERi, KARANFİLLERİ 4 Şubat 2022, Cuma
GÜZELHİSAR’DA HAMAMLAR 22 Ocak 2022, Cumartesi
TÜRKLERDE HAMAM 20 Ocak 2022, Perşembe
ALTMIŞ YIL ÖNCESİNDE OLAĞAN BİR GÜN 8 Ocak 2022, Cumartesi
BİR KÖY ÖĞRETMENİNİN ANILARI 9 Kasım 2021, Salı
TÜRK DİLİ MİLLETİN KALBİDİR, ZİHNİDİR 27 Eylül 2021, Pazartesi
KURTULUŞA DOĞRU 26 Ağustos 2021, Perşembe
EGE’DE BÜYÜK TAARRUZ ÖNCESİ VE SONRASI 25 Ağustos 2021, Çarşamba
GÜZELHİSAR-I MENEMEN 1 Temmuz 2021, Perşembe
İSTANBUL- SAMSUN YOLU İSTİKLAL YOLUDUR 19 Mayıs 2021, Çarşamba
MART AYI DERT AYI 4 Mart 2021, Perşembe
GÜZELHİSAR ÇAYINDA GELENEKSEL BALIKÇILIK 9 Aralık 2020, Çarşamba
BİR KIYI KENTÇİĞİNİN KURTULUŞU 12 Eylül 2020, Cumartesi
YİRMİ ALTI AĞUSTOS’TAN OTUZ AĞUSTOS’A 26 Ağustos 2020, Çarşamba
ANADOLU’YU VE ÜLKESİNİ ÇOK SEVEN BİR ADAM 10 Ağustos 2020, Pazartesi
DENİZ KELİMESİ TÜRKÇE MİDİR? 1 Temmuz 2020, Çarşamba
19 MAYIS’I ASLA UNUTMA 19 Mayıs 2020, Salı
ANA SEVGİSİ 8 Mayıs 2020, Cuma
SALGIN HASTALIKLAR 6 Nisan 2020, Pazartesi
RADYO 13 Şubat 2020, Perşembe
HER YENİ BİR UMUT OLUR MU? 10 Ocak 2020, Cuma
MİS GİBİ GÜZEL İŞLER 21 Aralık 2019, Cumartesi
ŞU KARŞIKİ DAĞ DUMANLI DAĞ 10 Ekim 2019, Perşembe
BAĞIMSIZLIK SAVAŞIMIZIN YAPILDIĞI TOPRAKLARDAN SİZLERE SELAM GETİRDİM 12 Eylül 2019, Perşembe
MERHABA YEŞİL 3 Temmuz 2019, Çarşamba
MÜZELER HAFTASI GEÇİP GİDERKEN 25 Mayıs 2019, Cumartesi
ANAYASALAR VE EĞİTİM 11 Nisan 2019, Perşembe
UFAK TEFEK ŞEYLER 19 Şubat 2019, Salı
KENTLER HUZUR VEREN OTURMA YERLERİ OLMALI 1 Şubat 2019, Cuma
TAKVİMLERDEN YAPRAKLAR 22 Ocak 2019, Salı
YAREN DAĞI’NIN TEPESİNE ÇIKIP BAĞIRSAM MI? 13 Aralık 2018, Perşembe
TÜRK HARF DEVRİMİ VE MİLLET MEKTEPLERİNİN ÇAĞRIŞTIRDIKLARI 26 Kasım 2018, Pazartesi
TÜRKİYE’DE DEĞİŞİM CUMHURİYETLE BAŞLADI 1 Kasım 2018, Perşembe
CUMHURİYET BAYRAMI ANILARI 31 Ekim 2018, Çarşamba
DENİZ, DENİZ AKDENİZ 13 Eylül 2018, Perşembe
ANALAR VE ANA SEVGİSİ 14 Mayıs 2018, Pazartesi
KÖY ENSTİTÜLERİ 14 Nisan 2018, Cumartesi
SEKSEN DÖRT YIL ÖNCEYDİ- ALİAĞALILAR MUSTAFA KEMAL’İ GÖRDÜ 13 Nisan 2018, Cuma
SU NİMETTİR 22 Mart 2018, Perşembe
KADIN VE ÇOCUK 7 Mart 2018, Çarşamba
EĞİTİM VE ÖĞRETİM BİRLİĞİ 1 Mart 2018, Perşembe
KIRMIZI ŞERİTLİ MADALYALAR VE DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ 5 Şubat 2018, Pazartesi
UYGARLIK VE KADIN 5 Aralık 2017, Salı
EYLÜL AYINI SEVMEYEN VAR MI? 14 Eylül 2017, Perşembe
BU VATAN TÜRK MİLLETİNİNDİR 31 Ağustos 2017, Perşembe
ZEYTİNLERE DOKUNMAYIN EFENDİLER 21 Ağustos 2017, Pazartesi
YURDUMUN SINIRLARI NASIL ÇİZİLDİ 24 Temmuz 2017, Pazartesi
DENİZCİLİK BAYRAMI 28 Haziran 2017, Çarşamba
HER AYIN ÜÇÜNCÜ HAFTASINDA MÜZELER ÜCRETSİZ OLSUN 1 Haziran 2017, Perşembe
CUMHURİYETE GİDEN YOLUN BAŞI ONDOKUZ MAYIS 19 Mayıs 2017, Cuma
ANA OLMAK 13 Mayıs 2017, Cumartesi
HERKESİN HIZIRI İLYASI FARKLI 5 Mayıs 2017, Cuma
SEVİLEN AY MAYIS 1 Mayıs 2017, Pazartesi
ÇEŞMELER 29 Mart 2017, Çarşamba
DENİZKIZLARI- DENİZİN KADINLARI 16 Mart 2017, Perşembe
DOKUZLARDAN-ONÜÇLERE 15 Şubat 2017, Çarşamba
SARSILMAK, SALLANMAK, KORKMAK 9 Şubat 2017, Perşembe
TAŞMAK COŞMAK VE KONTROL 1 Şubat 2017, Çarşamba
HER BELDEYE BİR ABDURRAHMAN 10 Ocak 2017, Salı
GİT GEMİ DEMİR ATMA BU LİMANA (2 ) 28 Aralık 2016, Çarşamba
GİT GEMİ DEMİR ATMA BU LİMANA 27 Aralık 2016, Salı
MUSTAFA KEMAL VE ASKERİ İZMİR YOLLARINDA 16 Eylül 2016, Cuma
DUMANLIDAĞI KAZILARI 3 Eylül 2016, Cumartesi
ALİAĞA ÇEVRESİNDE XIX YÜZYIL SONU ARKEOLOJİK KAZILAR 27 Ağustos 2016, Cumartesi
ARAPÇİFTLİĞİ SATILIK 20 Ağustos 2016, Cumartesi
NEMRUT ( KYME ) KAZILARI FOÇA’DAN SORULDU 13 Ağustos 2016, Cumartesi
HUKUK KÖŞESİ 19 Şubat 2016, Cuma